برای واژگان گلوباليسم (Globalism) و گلوباليزيشن (Globalization)  هنوز ترجمه‌اي نداريم همان‌گونه‌که براي بسياري از ايسم‌هاي ديگر نيز معادلي نداريم و گاه آنها را مکاتبي علمي مي‌دانيم گاه نظم و نظامي عملي و گاه موضعي کاملاً تئوريک ـ نظري.

براي گلوباليسم برگردانِ درستي نداريم اما براي گلوباليزيشن ترجمۀ جهاني‌سازي يا جهاني‌شدن را داريم که هر دو از نظر ويژگي وضعي واژۀ انگليسي‌اش پذيرفتني است، البته اگر صفت «گلوبال» را «جهاني» بيانگاريم ــ که درست نيست. گاهي واژۀ «گلوباليزاسيون» هم مطرح مي‌شود که معلوم نيست چه صيغه‌اي است؛ زيرا فرانسوي‌ها و اسپانيايي‌ها اين پديده را «موندياليزاسيون» مي‌نامند. البته آلماني‌ها از واژۀ گلوباليزاسيون هم استفاده مي‌کنند که دقيق‌ترش، از نظر عملکرد، مخلوط لاتين و آلماني گلوباليزيرونگ است که در رابطه با جهاني‌«سازي» دقيق‌ترين معناي فاعلي است، باز مشروط بر آنکه گلوبال به معناي جهاني باشد ــ که نيست. بدين ترتيب جهاني‌سازي يا جهاني شدن فارسي فقط همتاي همين موندياليزاسيون است نه همتاي گلوباليزيشن.

صفتِ گلوبال از اسم «گلوبوس» مي‌آيد. گلوبوس واژه‌اي لاتين براي کرۀ زمين است. پس معناي دقيق گلوبال، چيزي به نام زمين ـ کُره‌اي است، نه «جهاني»؛ زيرا افزون بر جنبۀ اتيمولوژيک واژه، جهان به روايت مانوس، کيهان و کهکشان و کائنات را هم شامل مي‌شود و اينها برخلاف گلوبال داراي بُعد هستند. در زبان‌هاي اروپايي هم همين اختلاط وجود داشت و دارد. به همين دليل است که گلوبال ــ که براي امور جاري در سطح کرۀ زمين مفهومي شايسته است ــ بدون گرفتاري جانشين «يونيورسال» (کيهاني) شد که به نادرست به معناي زمين ـ کره‌اي هم به‌کار مي‌‌رفت. اگر اشتباه نکنم اوايل دهۀ 1920م نيز کارل ياسپرس از کلمۀ «پلانِتاريسم» (نظام سياره‌اي) استفاده کرد. کمونيست‌ها همين را «امپرياليسم» ناميده بودند.

حال با توجه به اين امر که نظام زمين ـ کره‌اي مورد بحث ما نظامي است هم پديد آمده و هم درعين‌حال پديد آورده، يعني هم شدن و هم بيشتر محصول عمل آگاهانۀ بشر است ــ و در اين رابطه «سازمان تجارت جهاني» ارگان و ناظم عمل اقتصادي‌اش است و قوانين مربوطه و نهادهاي تابعه و ديوان عالي بين‌الملل، ارگان‌هاي حقوقي ـ قضايي حفظ و پيشبرد اين نظام و «نظم» حاکم جهاني‌اش هستند و خلاصه، اين نظم دست‌ساز بشر است ــ مي‌توان به طور عاميانه گفت روابط مورد نظر، بيشتر جهاني کردني است تا جهاني شدني.

منبع : ماهنامه انديشه و تاريخ سياسي ايران معاصرشماره 91-92،  1389

"تورج آرامش